دره ها از منظر سنگ های تشکیل دهنده

دره ها از منظر سنگ های تشکیل دهنده

گردآوردنده : امین نقدبیشی

یکی از مهیج ترین رشته های کوهنوردی که دارای ویژگی های منحصر به فردی است ، دره نوردی می باشد. دره نوردی در سالهای اخیر در ایران مورد توجه بسیاری از ماجراجویان و کوهنوردان قرار گرفته است. در این صفحات به بررسی ساختار سنگ شناسی دره ها میپردازیم.

دره ها از نظر ماهیت اجزا تشکیل دهنده به دسته های زیر تقسیم میشوند.

• دره‌های کنگلومرا (Conglomerate Canyons)

چنین دره‌هایی از سنگ کنگلومرا تشکیل‌شده است. دره‌هایی که از این نوع هستند براثر فرسایش فیزیکی و انحلال در این سنگ‌ها به وجود می‌آیند. در ایران دره‌های زیادی در این دسته قرار دارند همچون دره کل شاخ در استان لرستان (اشترانکوه)، دره تو بیرون و کول خرسان دراستان خوزستان (دزفول) و زندان دره در استان فارس …

کنگلومرا به سنگ‌های رسوبی گویند که از به هم پیوستن قطعات سنگی گرد و دانه‌درشت با ماسه‌سنگ‌ها و شن ریزه‌ها درست‌شده‌اند و فاقد ذرات زاویه‌دار بوده و اگر ده درصد ذرات سنگی، ابعادی بیش از دو میلی‌متر داشته باشند آن سنگ را کنگلومرا می‌نامند. این نوع از سنگ ها در صورت دارابودن استحکام لازم ، قابلیت بولت کوبی و حتی سنگنوردی را نیز دارا میباشند.

• دره‌های نمکی (Salt Canyons)

دره‌های نمکی براثر عامل نفوذ آب در گنبدها و لایه‌های نمکی و انحلال لایه‌ها به‌وسیله آب‌های جاری یا زیرزمینی به وجود می‌آید. گنبدهای نمکی و سنگ نمک جزء سنگ‌های تبخیری دسته‌بندی می‌شوند که به دلیل خاصیت پلاستیسیته (Plasticity) سنگ نمک و فشار لایه‌های زیرین سنگ نمک به لایه‌های رویی فشار آورده و از یک نقطه ضعیف در لایه بالایی خود بیرون زده و طی چندین هزار سال گنبد و کارست نمکی را به وجود می‌آورد. یکی از جاذبه‌های گنبدها ازنظر دیداری، رنگ‌ها و لایه‌بندی‌های زیبای موجود در آن‌ها است. در بسیاری از آن‌ها به دلیل آغشتگی به ترکیبات آهن به رنگ‌های زرد و قرمز به‌صورت متناوب درآمده‌اند. معمولاً در دره‌های نمکی به علت عبور آب از میان لایه‌های نمکی، غارهایی نیز به وجود می‌آیند. نمونه بارز این نمونه دره‌ها در ایران گنبد نمکی جاشک در استان بوشهر هست.

دره‌های ماسه‌سنگی (Sandstone canyons)

دره‌هایی از جنس ماسه‌سنگ که توسط عواملی همچون مرور زمان و فرسایش، برخورد باد همراه با شن و ماسه‌های ریز و جریان‌های آب و سیلاب، به شکل‌های زیبایی درمی‌آیند.

دره آنتلوپ (Antelope Canyon) در آریزونای آمریکا نمونه زیبایی از این دسته دره‌ها است.

دره‌های آهکی (Limestone Canyons)

دره‌های آهکی در اثر فرسایش شیمیایی، فرسایش فیزیکی، انحلال و عوامل تکتونیکی (تغییر شکل پوسته زمین‌بر اثر تنش‌ها و کرنش‌های وارده در طول دوران‌های مختلف زمین‌شناسی) به وجود می‌آیند و طی این فرایندها همچنان به رشد و توسعه خود ادامه می‌دهند و مهم‌ترین عامل در ایجاد آن‌ها انحلال سنگ‌آهک است. اکثر دره‌های ایران از این نوع است؛ مانند تنگ رغز در استان فارس، تنگ هرمو در چهارمحال بختیاری و

دره‌های آتشفشانی (Volcanic Canyons & Lava Canyons)

دره‌هایی که بستری از لایه های آتشفشانی دارند. وجود سنگ های آذرین (گرانیت، بازالت و…) به علت سختی و استحکام زیاد از لحاظ رولکوبی حائز اهمیت می باشد. تنگ الیت نمونه بارز این نوع دره ها است.