سرما و یخ زدگی آسیبی است که در تمام دنیا بروز می کند. به مجردی که توده ای از هوای سرد به کشورمان می رسد شاهد مراجعه بیمارانی در شهرهایی هستیم که عمدتا بویی از زمستان ندارند. از طرفی افرادی هستند که تنها برای تفریح و بدون داشتن امکانات لازم پا به مناطق سردسیر و برفی می گذارند؛ جایی که سرما در کنار رطوبت اثر خود را در پوست و استخوان می گذارد.
بخش دیگری از مصدومان سرمازدگی افرادی هستند که در این روزهای سرد و برفی سرپناهی ندارند.
زمانی که بخش انتهایی اندام ها در معرض سرما قرار می گیرد به دلیل خون رسانی کمتر، دچار علائم و آسیب هایی می شود که به نام سرمازدگی شناخته می شود. سرمازدگی عمدتا بخش هایی از بدن را که خون رسانی ضعیف تری دارند، درگیر می کند. هر چه پوست مرطوب تر، سرعت باد و کمبود آب بیشتر باشد، خطر سرمازدگی افزایش می یابد.
اغلب ما زمانی که در معرض سرما قرار گرفته ایم تجربه قرمز شدن گوش ها و بینی را داشته ایم. با اندکی گرم کردن این علائم از بین می رود، اما زمانی که با کفش نامناسب در معرض سرما قرار بگیرید و آب به داخل کفش نفوذ کند و امکان خشک کردن پا وجود نداشته باشد شرایط برای یخ زدگی مهیا می شود.
سرمازدگی می تواند از قرمزی، ورم، کبودی تا بی حسی و ناتوانایی حرکت اندام یخ زده متغیر باشد. زمانی که سرمازدگی به سمت یخ زدگی عضو پیش می رود، سیاه شدن اندام بروز می کند.
● اقدامات اولیه در برخورد با سرمازدگی چیست؟
در زمان بروز علائم باید اندام را به سرعت خشک کرد. درآوردن کفش مرطوب و خشک کردن عضو به آرامی با پارچه ای خشک مفید است. اگر گاز استریل یا پارچه ای تمیز در اختیار دارید بخش سرمازده را بپوشانید.
انگشتان آسیب دیده را از هم جدا کنید. رطوبت بین انگشتان به این روش از بین می رود ضمن این که حرکت هوا باعث جلوگیری از افزایش سرمازدگی در فضای بین انگشتان می شود.
اگر می توان مصدوم را از محل خارج کرد نیازی به گرم کردن عضو حادثه دیده نیست. اگر اندام یخ زده به دنبال گرم کردن دچار یخ زدگی مجدد بشود، آسیب بیشتری به آن وارد می شود، اما زمانی که خروج مصدوم از محل مقدور نیست می توان از آب ۴۰ تا ۴۲ درجه سانتی گراد برای گرم کردن سریع عضو استفاده کرد.
بالا نگه داشتن اندام از تورم بیشتر جلوگیری می کند. همین اقدام با کاهش تورم از درد نیز می کاهد. اگر درد شدید است و به بالا نگه داشتن و گرم کردن پاسخ نمی دهد، می توان از مسکن هایی مثل بروفن استفاده کرد.
● در سرمازدگی چه نباید کرد؟
ـ هرگز عضو یخ زده را ماساژ ندهید.
ـ تاول ها نباید دستکاری شود. پارگی تاول ها خطر عفونت را افزایش می دهد. تنها اقدام لازم پانسمان تاول هاست.
ـ بیمار نباید سیگار بکشد. سیگار باعث انقباض عروقی می شود که همین باعث کاهش بیشتر خون رسانی به بخش یخ زده می شود. پس تصور نادرست گرم شدن فرد با کشیدن سیگار را از ذهن خود خارج کنید.
پس از اقدامات اولیه به یاد داشته باشید که تمام بیماران نیازمند انتقال به اورژانس هستند.
دکتر بهروز هاشمی
متخصص طب اورژانس
