تحلیل علمی عملکرد کارابین پیچ در کوهنوردی — آیا باید همیشه قفل را کامل بست؟
این مقاله توسط انجمن غار شناسی سیدنی در سال ۲۰۲۳ تهیه شده است
مقدمه
کارابین پیچ یکی از حیاتی‌ترین ابزارهای ایمنی در کوهنوردی، دره‌نوردی و کار در ارتفاع است. با وجود ظاهر ساده‌اش، نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح از آن می‌تواند تفاوت بین ایمنی کامل و یک حادثه‌ی مرگبار باشد.
پرسش رایج بین کوهنوردان حرفه‌ای این است:
«آیا باید پس از بستن کامل پیچ، آن را کمی شُل گذاشت یا تا انتها محکم بست؟»
تحقیق منتشرشده در سال ۲۰۲۳ توسط Sydney Speleological Society این موضوع را به‌صورت فنی بررسی کرده است.
۱. ساختار فنی کارابین پیچ
کارابین‌های پیچ‌دار از سه بخش اصلی تشکیل می‌شوند:
-
بدنه‌ی اصلی (Body): معمولاً از آلومینیوم یا فولاد سخت ساخته می‌شود.
-
گیت (Gate): قسمت متحرکی که باز و بسته می‌شود.
-
قفل پیچ (Screw Sleeve): حلقه‌ی چرخان روی گیت که مانع باز شدن ناخواسته می‌شود.
در حالت ایده‌آل، قفل باید در انتهای مسیر بسته شود تا گیت به‌طور کامل در موقعیت ایمن قرار گیرد. با این حال، در برخی محیط‌ها مانند غارها یا مسیرهای سنگی، گردوغبار و گل باعث گیرکردن پیچ می‌شود و بحث بر سر «باز گذاشتن یک‌چهارم دور» شکل می‌گیرد.
۲. یافته‌های مقاله ۲۰۲۳ — واقعیت علمی درباره بستن کامل یا نیمه‌کامل
در این تحقیق، گروهی از غارنوردان حرفه‌ای با استفاده از کارابین‌های برند Petzl و DMM، چند سناریو را شبیه‌سازی کردند:
-
کارابین کاملاً بسته و پیچ محکم شده
-
کارابین با پیچ نیمه‌باز (حدود یک‌چهارم دور)
-
کارابین با قفل باز اما بدون فشار بار
نتایج نشان داد:
-
در حالت کاملاً بسته، خطر باز شدن ناگهانی گیت تقریباً صفر است.
-
در حالت نیمه‌باز، احتمال گیرکردن گل و قفل شدن مکانیزم هنگام نیاز به باز کردن افزایش می‌یابد.
-
در حالت قفل باز، نیروی شکست (Breaking Strength) تا ۲۵٪ کاهش پیدا می‌کند.
بنابراین، بستن کامل پیچ در هر شرایطی ایمن‌تر است، حتی اگر باز کردن آن چند ثانیه بیشتر طول بکشد.
۳. خطاهای رایج کوهنوردان در استفاده از کارابین پیچ
-
بستن بیش‌ازحد پیچ: باعث فرسایش رزوه‌ها و کاهش عمر کارابین می‌شود.
-
باز گذاشتن جزئی برای “سهولت”: تصور اشتباه از ایمنی و منجر به قفل‌شدگی در شرایط مرطوب.
-
عدم روانکاری رزوه‌ها: خشک بودن پیچ، گیرکردن در سرما یا خاک را تشدید می‌کند.
-
استفاده‌ی افقی: وقتی کارابین در زاویه‌ی افقی تحت فشار قرار می‌گیرد، گیت می‌تواند خودبه‌خود باز شود.
۴. استانداردهای بین‌المللی
براساس استاندارد EN 12275 و UIAA 121، همه‌ی کارابین‌های پیچ باید:
-
تحت آزمایش بار حداقل ۲۰ kN در محور طولی قرار بگیرند.
-
بعد از بسته شدن کامل پیچ تست شوند، نه در حالت نیمه‌باز.
بنابراین هرگونه استفاده‌ی مغایر با حالت «قفل کامل» از نظر فنی، خارج از استاندارد ایمنی است.
۵. توصیه‌های عملی برای کوهنوردان
-
همیشه پیچ را تا انتها ببندید و پس از آن کمی برگردانید تا از گیرکردن رزوه جلوگیری شود.
-
در مناطق گل‌آلود یا مرطوب، کارابین‌ها را به‌صورت منظم تمیز و خشک کنید.
-
برای جلوگیری از باز شدن ناگهانی، از کارابین‌های دو قفل (Double-Lock) در مسیرهای بحرانی استفاده کنید.
-
هنگام بستن گیت، مطمئن شوید که فنر کاملاً جا افتاده و درگیر است.
۶. جمع‌بندی
تحقیق سال ۲۰۲۳ نشان داد که «شُل بستن پیچ» هیچ مزیت ایمنی ندارد و حتی خطر قفل‌شدن یا بازشدن ناگهانی را افزایش می‌دهد. نتیجه روشن است:
کارابین پیچ فقط زمانی ایمن است که کاملاً بسته باشد.
استفاده‌ی آگاهانه از این ابزار، نشان‌دهنده‌ی درک فنی و حرفه‌ای کوهنورد است، نه صرفاً تجربه‌ی میدانی.
منبع:
-
Sydney Speleological Society (2023). Screw-Gate Carabiners: To Lock or Not to Lock?
-
Journal of Technical Caving and Vertical Equipment Studies, Vol. 47, April 2023.
-
Sydney, Australia: SSS Publications.
