مقدمه
در سال‌های اخیر علاقمندی به رشته‌ی سنگنوردی به نحو چشمگیری افزایش یافته است و بسیاری از افراد به صورت تفریحی یا حرفه‌ای در تمرینات این رشته‌ی ورزشی شرکت می‌کنند با این حال، بروز صدمه و آسیب ورزشی در این رشته همانند سایر فعالیت‌های ورزشی امری اجتناب ناپذیر به شمار می‌رود. به عبارتی، بروز صدمات و آسیب‌های ورزشی حین تمرینات و مسابقات به ویژه در ورزش‌های حرفه ای تقریباً امری عادی به نظر می‌رسد. از طرفی، تصور بر این است که ورزشکاران جوان در طی چنین ورزش‌هایی بیشتر مستعد آسیب هستند و آسیب ورزشی در بین این ورزشکاران جلسات آتی تمرینات آنها را کاهش داده و سلامتی آنها را به خطر می‌اندازد. این صدمات در نتیجه تصادم ورزشکاران با کف سالن، با سطح زمین و یا با تجهیزات ورزشی ایجاد می‌شوند. از دست دادن موقت کنترل بدن نیز ممکن است سبب آسیب‌هایی گردد که اغلب آنها جزئی میباشند بسیاری از صدمات ورزشی قابل پیشگیری هستند، ولی چنانچه تدابیری برای پیشگیری نیندیشیم، وقوع صدمات ورزشی و فوریت‌های واقعی رو به افزایش میگذارد. بنابر گزارشات موجود، آسیب‌های ورزشی اغلب پر هزینه و زمان بر هستند و طبق تحقیقات موجود، در بین سنین کودکی تا ۱۹ سالگی ۹۱۶۶۶۷ مورد بستری در بیمارستان و ۲۵۶۴۵۸۸ مورد معاینه در بخش فوریت‌های پزشکی به دلیل آسیب‌های ورزشی گزارش شد که هزینه‌ی مستقیم و غیر مستقیم آسیب‌های ورزشی در این گزارش به ترتیب ۲/۱۳و۶/۷ میلیون دلار برآورد شده است. به عبارتی، آسیب‌های ورزشی می‌تواند موجب خسارات جبران ناپذیر مادی و معنوی از جمله افزایش هزینه‌های جنبی، به هدر رفتن سرمایه‌ها، از دست دادن برخی از ورزشکاران زبده و کاهش مشارکت ورزشی به دلیل افزایش ترس و نگرانی از بروز آسیب را فراهم سازد. با توجه به نوع میزان و شدت آسیب‌های وارده دررشته ورزشی سنگ نوردی، گاها نیاز به کاهش یا قطع تمرین برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر لازم است و همین طور بعضی از آسیب‌های ورزشی در بدن به دلیل عدم آگاهی لازم ورزشکاران و مربیان یا تشخیص اشتباه نوع آسیب به درستی درمان نگردیده و احتمال افزایش آسیب را در مراحل بعدی به دنبال خواهد داشت.
برای اجرای هر چه بهتر برنامههای پیشگیری و توانبخشی آسیب‌ها لازم است نوع آسیب، سازوکار آسیب، وضعیت بافت‌های آسیب دیده و بافت‌های مرتبط با آن را تشخیص داد. آسیب‌های مختلف را با توجه به نوع بافت آسیب دیده می‌توان به آسیب بافت نرم، بافت سخت، بافت‌ها و اندام‌های ویژه اشاره کرد. انواع آسیب‌ها بر اساس میزان نیرو، مدت زمان اثر نیرو و شدت صدمات وارده وجود دارد که به صورت آسیب‌های حاد و مزمن عنوان میگردد. آسیب‌های حاد در اثر ضربات و فشارهای وارده به بافت سالم که از حد تحمل بافت بالاتر باشد به طور آنی منجر به وقوع آسیب در بافت میگردد. آسیب‌های مزمن در هر قسمت از بدن که در معرض نیروی مکانیکی مکرر قرار داد رخ می‌دهد. احتمالا چنین آسیب‌هایی که ناشی از فرسودگی یا خستگی است نه تنها به اندازه نیرو بلکه به تواتر و استمرار آن، ویژگی‌های فردی مانند ساختار بدنی، سن، جنس، دیواره تمرینی، آسیب‌های قبلی و بیماری‌ها بستگی دارد همچنین فعالیت در زمان خستگی و وجود بار اضافی در مراحل مختلف فعالیت منجر به وقوع آسیب‌های مزمن میگردد.
آسیب استخوانی: از آنجایی‌که استخوان‌ها و مفاصل دستگاه اسکلتی مسئول پشتیبانی و حرکت بدن هستند. آسیب استخوانی در ورزش، به ویژه آسیب بالا تنه و انگشتان در ورزش سنگ نوردی نسبتاً شایع است و معمولاً در نتیجه نیرو و ضربه مستقیم و فشار غیرمستقیم وارده به بدن ایجاد می‌شود.
آسیب پوستی: آسیب‌های پوستی همراه بیشتر آسیب‌های بدن رخ می‌دهد جزء، آسیب‌های خفیفی به بشمار می‌روند. اما ممکن است این ضایعات منجر به جراحت و عفونت شوند از جمله آسیب‌های پوستی پینه است، پینه نوعی پوست سخت و خشن است که به علت سایش یا اصطکاک مکرر و طولانی مدت رخ می‌دهد وجود پینه به خودی خود مشکل ساز نمیباشد، اما می‌تواند منجر به وقوع تاول گردد
آسیب‌های عضلانی- وتری: آسیب‌های عضلانی در زمره شایع‌ترین آسیب‌ها بوده که اغلب به شکل کامل درمان نمی شوند مطالعات انجام شده حاکی از آن است که آسیب‌های عضلانی ۳۰%-۱۰% کل آسیب‌های ورزشی را شامل می‌شود. آسیب‌های عضلانی – وتری به صورت‌های خون‌مردگی، کوفتگی و استرین رخ می‌دهد. صدمات و فشارهای وارده بر عضله گاهی توام با پارگی تعدادی از مویرگ‌های خونی است‌که باعث ایجاد خونریزی[۱] در عضله میگردد.
عوامل موثر در بروز آسیب ها
به طور کلی عوامل آسیب‌زا در بین رشته‌های ورزشی مختلف به دو گروه عوامل داخلی[۲] (عوامل فردی) و عوامل خارجی[۳] (عوامل محیطی) تقسیم می‌شوند. عوامل داخلی، عواملی هستند که به ویژگی‌های بیولوژیکی و آمادگی جسمانی فرد مرتبط هستند. این عوامل شامل سن، جنسیت، ترکیب بدنی، قد ایستاده، قد نشسته، نسبت قد نشسته به ایستاده (شاخص کورومیک )، طول اندام فوقانی، دور و محیط بازو، پهنای لگن، پهنای زانو، پهنای قوزک، عدم ثبات مفصل، گرم کردن، آمادگی جسمانی، استراحت ناکافی و خستگی، قدرت عضلانی، کم کردن وزن، سفتی عضلانی، آسیب قلبی، کافی نبودن دوره بازتانی و استرس روانی می‌شود. عوامل خطر خارجی عوامل مرتبط با محیط هستند. این عوامل شامل تکنیک و روش صحیح اجرای مهارت، ماهیت و نوع رشته‌ی ورزشی، وسایل و تجهیزات بازیکنان، و زمان وقوع آسیب می‌شود. عوامل خطر داخلی و خارجی جدا از یکدیگر نبوده و می‌توانند بر یکدیگر اثر بگذارند.
آناتومی تاندون و پولی انگشتان دست
آناتومی تاندون و پولی انگشتان دست در شکل بالا را مشاهده می نمایید که بیشترین و شایع ترین آسیب مربوط به پولی A2 در سنگ نوردی می باشد که دلیل اصلی آن گرفتن گیره های لبه دار و انگشتی می باشد.
نتایج مطالعات منصور آقایی و همکاران بر روی سنگ نوردان حاکی از آن است که۵/۷۲ درصد از سنگ نوردان دچار آسیب دیدگی شده اند و ۵/۲۷ درصد فاقد هر گونه آسیب دیدگی می باشند. بیشترین آسیب ها در اندام فوقانی به میزان ۶۷درصد و در اندام تحتانی ۱۸درصد و در تنه ۱۵درصد می باشد. در اندام فوقانی نیز مچ دست و انگشتان بیشترین آسیب دیدگی را به خود اختصاص داده اند. به طوری که آنها گزارش کردند که از هر ۱۰۰ نفر ۷۲ نفر آسیب دیدگی داشته اند. نتایج این مطالعات با یافته های لوگان و همکاران (۸۹%) و همچنین رایت (۷۵%) همخوانی دارد.
در مطالعه دیگر که لوگان و همکاران به صدمات حاد دست و مچ در سنگ‌نوردان با تجربه پرداخته اند گزارش نموده اند که آسیب‌های تاندون انگشت رایج‌ترین آسیب‌دیدگی (۳۳٪ ) ،پارگی مچ، دست و انگشت در ۱۵٪ ،شکستگی دست شامل مچ(۱۲٪) و شکستگی استخوان فالانکس/متاکارپ(۷٪) بود، سوختگی طناب (۹٪) می باشد از دیگر صدمات کمتر رایج، رگ به رگ شدن بافت نرم مچ(۵٪) و صدمات ناشی از له شدن دست(۴٪)، سرمازدگی(۱٪) و قطع شدن انگشت(۱٪) بود. در کل با توجه به نتایج مطالعات موجود و مقایسه‌ی آن با یافته‌های تحقیقات پیشین می‌توان نتیجه‌گیری کرد که میزان آسیب‌های ورزشی در ورزش سنگنوردی شایع است و مربیان و متخصصین ورزشی باید به دنبال شناسایی راهکارهایی برای کاهش این آسیب دیدگی ها داشته باشند.
[۱] Hemorrhage
۳ Sterin
[۲] Intrinsic risk factors
[۳] Extrinsic risk factors
