هیچ‌کس نباید در کوه جا بماند!
معرفی ابزارهای ماهواره‌ای جستجو و نجات
مقدمه:
یکی از ناراحت‌کننده‌ترین خبرهایی که قلب هر انسانی را به درد می‌آورد، ناپدید شدن یک ورزشکار حرفه‌ای با عنوان کوهنورد در کوهستان است. مثال نزدیک این ماجرا حادثه‌ی تلخ برودپیک بود که نهایتاً به تمام حرف‌ها و حدیث‌هایی که اصلاً در این مقال نمی‌گنجد منجر به از دست دادن سه ورزشکار و سه جوان دوست‌داشتنی و عزیز در قله‌ی برودپیک شد. در بررسی این حادثه‌ی دردناک متخصصان، حرفه‌ای‌ها و اساتید مقالات بی‌شماری در تفسیر صعود و شرایط آن نوشتند که ما قصد ارجاع دادن به هیچ‌یک را نداریم بلکه تنها از قسمت جستجو و نجات ماجرا می‌خواهیم یک مثال بیان کنیم. زمانی که یک کوهنورد در کوه می‌ماند و به هر دلیلی راهش را نمی‌یابد و یا قادر به حرکت نیست چگونه باید موقعیت خودش را برای تیم پشتیبانی یا امدادرسانانش اعلام کند؟! بگذارید این‌طور بگویم عملیات امداد و نجات یک مرحله‌ی پیش‌نیاز به نام جستجو دارد تا بشود فرد حادثه‌دیده و یا گم‌شده را یافت و بعد به او امداد رساند.
گروه زیادی از دوستان با نگاه جزمی و افراطی باور دارند «گم‌شدن» و «از بین رفتن» بخشی از هزینه‌های لذت کوهنوردی است! شخصاً اعتقاد دارم ریسک کردن با نادیده گرفتن اصول فرق دارد! هیچ ورزشکاری نباید به هیچ دلیلی غیرقابل توجیهی از بین برود. گاهی نپذیرفتن «فنّاوری” و دور ماندن از چرخه‌ی پیشرفت و راه ندادن نظرات و ایده‌های جدید آن‌قدر آسیب‌زننده است که نیاز به مثال ندارد! موفقیت در ورزش‌هایی چون کوهنوردی –(به‌خصوص در سطح حرفه‌ای)- ترکیبی است از به‌کارگیری مهارت‌های فیزیکی، فردی، علمی و همین‌طور استفاده از ابزارهای استاندارد و مفید. متأسفانه رشد و پذیرش ابزار فنّاوری در کوهنوردی به شکل گزینشی اعمال می‌شود! مثلاً درزمینهٔ ی کفش و کوله و لباس پذیرفتنی و شایسته است که شما از بهترین برندها با جدیدترین فنّاوری‌ها استفاده کنید اما وقتی کار به ابزارهایی مثل جی-پی-اس، موقعیت باب‌های اضطراری و … می‌رسد زیاد ضروری به نظر نمی‌آیند! و جز ابزار لوکس و تشریفاتی محسوب می‌شوند و هیچ نهادی هم نیست که حداقل‌ها و استانداردها را به شکل الزامی برای صعود تعریف کند. چند صدسال پیش ماژلان و کریستف کلمب حتی نقشه هم نداشتند اما به دریا رفتند و موفق شدند آیا دریانوردی همچنان همان مسیر هیجان‌انگیز به‌دوراز امکانات را دنبال می‌کند؟! متأسفانه در کوهنوردی اصرار برای جرمی کوکوکشا بودن خیلی زیاد است! بدون اینکه در نظر بگیرند این اسطوره‌ی کوهنوردی در سال ۱۹۸۹ درگذشته و در طول این سال‌ها ابزار و امکانات زیادی توسط دنیای مدرن در دسترس است که اگر او هم امروز حاضر بود از بهره‌برداری از آن‌ها دریغ نمی‌کرد. مثال از دریانوردی زدم بگذارید کمی مسئله‌ی جستجو و نجات در دریا را بیشتر بررسی کنیم. گذشته از اینکه در پل فرماندهی هر کشتی چندین و چند دستگاه جی‌پی‌اس حرفه‌ای و امکانات رادیویی موجود است که فرد می‌تواند به‌راحتی با قرائت اعداد و ارقام جی‌پی‌اس از طریق مکالمه‌ی رادیویی موقعیت خود را برای گیرنده و اپراتور امداد اعلام کند روی تمامی این دستگاه‌های رادیویی که در باندهای مختلف کوتاه و بلند و جهانی کار می‌کنند دکمه‌ای تعبیه‌شده که تنها با فشردن آن درخواست کمک برای ایستگاه‌های رادیویی به شکل خودکار ارسال می‌شود که یکی از مواردی که در متن این درخواست کمک موجود است موقعیت کشتی است. این طریقه‌ی ارسال هیچ نیازی به تنظیم دستگاه روی فرکانس خاصی یا آموزش و تمرین و غیره ندارد تنها کافی است یک نفر آن دکمه‌ی قرمز را فشار دهد! گذشته از این‌ها اگر نفرات فرصت نکنند این کار را انجام دهند و یا در شرایط اضطرار دچار سردرگمی و ترس شوند و فقط به سمت قایق نجات فرار کنند بازهم ابزارهایی هست که موقعیت آن‌ها را ارسال می‌کند. یکی از این دستگاه‌ها “SART” یا “منعکس‌کننده‌ی جستجو و نجات” است. این دستگاه چیزی از خودش نمی‌فرستد اما اگر فرکانس یک رادار از کشتی‌هایی که در منطقه هستند دریافت کند همان را به کشتی موردنظر برمی‌گرداند و با نشانی که روی صفحه‌ی رادار کشتی شکل می‌گیرد اپراتور آن رادار متوجه خواهد شد که در نزدیکی او کسی دارد پیغام اضطرار ارسال می‌کند؛ و گذشته از همه‌ی این‌ها دستگاه “EPIRB” یا فرستنده‌ی موقعیت ماهواره‌ای را نباید فراموش کرد این دستگاه برای زمانی پیش‌بینی‌شده که کشتی در فواصل بسیار دور از ساحل است و ممکن است کسی در نزدیک او نباشد که پیغام اضطرار او را دریافت کند. ضمن اینکه این دستگاه پوشش جهانی و ماهواره‌ای دارد قابلیت این را دارد که خودش فعال شود و نیاز به اپراتور هم ندارد! در این دستگاه اسم کشتی، مشخصات شناسایی و … از قبل ثبت‌شده و دستگاه بر روی فرکانس ماهواره‌ای از پیش تعیین‌شده‌ای تنظیم‌شده به‌محض اینکه این دستگاه بین یک متر و نیم تا چهار متر زیرآب فرو برود ضامن آزادکننده‌ای که با فشار آب فعال می‌شد دستگاه را آزاد و فعال می‌کند و فرکانسی که شامل نام کشتی و اطلاعاتی پیشتر گفتم به همراه موقعیت دستگاه از جی‌پی‌اس تعبیه‌شده در آن برای ماهواره‌ی مخصوص جستجو نجات در دریا به نام “کاسپس” ارسال می‌شود و این ماهواره هم همان اطلاعات برای ایستگاه‌های زمینی ارسال می‌کند و نزدیک‌ترین ایستگاه به موقعیت، عملیات امداد و نجات را شروع می‌کند. این مقدمه‌ی طولانی برای این نبود که کشتی را با کوهنورد مقایسه کنیم! قطعاً یک کوهنورد به‌اندازه‌ی پل فرماندهی کشتی فضا برای نصب تمامی این امکانات را ندارد! اما گزینه‌های دیگری با توجه به پیشرفت فنّاوری موجود نیست؟!
– کمبود امکانات یا کمبود اطلاعات؟!
گاهی اوقات ابزار هست اما ما از نحوه‌ی استفاده اطلاع چندانی نداریم! برای مثال تمام موبایل‌ها امروزه مجهز به جی‌پی‌اس و نقشه می‌باشند و خیلی از اوقات ما برای ارسال آدرس نیاز نیست آدرس را تایپ کنیم! کافی است نقشه‌ی موبایل را بازکنیم و از گزینه‌ی اشتراک موقعیت استفاده کنیم و آن را به‌صورت مسیج برای مخاطب ارسال کنیم و او با باز کردن همان مسیج در نقشه‌ی موبایلش و فعال کردن مسیریاب موبایل می‌تواند تا مقصد از مسیریاب استفاده کند.
قطعاً این روش در کوه و کوهنوردی در هیمالیا و یا حداقل جایی که سیگنال موبایل در دسترس نباشد کارایی ندارد اما زمانی که شما از تلفن ماهواره‌ای استفاده می‌کنید به‌طور حتم این آپشن روی تلفن شما وجود دارد که بتوانید از روی جی‌پی‌اس موبایل موقعیت خود را بخوانید و به مخاطب خود اطلاع دهید و حتی گزینه‌ای وجود دارد که شما می‌توانید موقعیت خود را اس ام اس کنید و به شکل پیغام متنی برای هر گیرنده‌ای ارسال کنید. قصد بازگشت به ماجرای برودپیک را ندارم و از تمام جزئیات حادثه هم خبر ندارم اما برایم عجیب است که چرا تیم حمله از آپشن های تلفن ماهواره‌ای خودشان برای ارسال موقعیتشان استفاده نکردند؟! و باشگاه آرش خود را درگیر یک بروکراسی طول و طویل کرد تا از طریق کمپانی ثریا موقعیت تیمش را پیدا کند؟! این سؤالی است که مسئولین باشگاه آرش باید پاسخ بدهند. برای روشن شدن موضوع به این لینک‌ها می‌توانید مراجعه کنید که همه‌ی موبایل های ثریا جی‌پی‌اس هم دارند و می‌شود موقعیت را از روی آن خواند و به مخاطب گفت و یا همان موقعیت را برای مخاطب اس ام اس کرد. به‌جز ثریا تمامی تلفن‌های ماهواره‌ای دیگر هم همین قابلیت‌ها را دارند؛ و گذشته از آن تمامی دستگاه‌های جی‌پی‌اس دستی هم قابلیت ردگیری از طریق شرکت فروشنده و پشتیبانی‌کننده را از طریق آی-دی دستگاه دارند اما انجام این کار مستلزم اطلاع از آی – دی ویژه‌ی دستگاه و مکاتبه با کمپانی پشتیبانی می‌باشد که آن‌ها هم به خاطر حفظ حریم شخصی استفاده‌کننده تنها از طریق مکاتبات قانونی این کار را انجام می‌دهند.
– آپشن های موجود به‌جز تلفن ماهواره‌ای:
در حال حاضر کمپانی‌های خدمات ماهواره‌ای زیادی در دنیا هستند که با هزینه‌های نه‌چندان زیاد –(قطعاً ناچیز در برابر حفظ جان یک کوهنورد حرفه‌ای)- خدمات جستجوی ماهواره از طریق دستگاه‌های کوچک و قابل‌حمل ارائه می‌کنند. با یک جستجوی ساده در اینترنت تعداد زیادی از آن‌ها را خواهید یافت که در کشور عزیزمان هم نمایندگی فروش دارند.
برای نمونه‌یکی از این کمپانی‌ها شرکت اسپات است که به‌طور خاص دستگاه جی‌پی‌اس جستجو و نجات طراحی می‌کند. زمانی که از این دستگاه استفاده می‌کنید می‌توانید بر روی سایت پشتیبانی به‌صورت آنلاین مسیر حرکت را دنبال کنید؛ و غیرازاینکه آنلاین می‌شود مسیر را دید می‌توان در سایت این ترک را بعداً به اشتراک گذاشت و یا با استخراج ترک و پشتیبانی گرفتن از مسیر آن را در اختیار سایر تیم‌ها قرارداد تا از آن استفاده کنند. گذشته از تمام امکانات آنلاینی که این شرکت در اختیار شما قرار می‌دهد و تیم پشتیبانی می‌تواند قدم‌به‌قدم و لحظه‌به‌لحظه در کنار تیم صعودکننده باشد امکاناتی به شکل پیش‌فرض بر روی دستگاه قرار داده‌شده که تنها با فشردن یک دکمه درخواست کمک و موقعیت شما به شماره‌هایی که از قبل تنظیم‌شده و یا کمپانی پشتیبانی‌کننده ارسال می‌شود و در این حالت عملیات امداد بسیار ساده‌تر خواهد شد چراکه حداقل موقعیت فعلی حادثه‌دیده مشخص است و نیازی است با جستجوی سنتی زمانی که می‌تواند صرف نجات شود به هدر رود و نوشداروی بعد از مرگ سهراب شود.
بخشی از معرفی این دستگاه که بر روی سایت فروشنده آمده:
ردیاب ماهواره‌ای اسپات Spot Satellite Trackers
SPOT یک دستگاه ردیابی GPS است که با استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای GLOBALSTAR پیام‌های متنی و ردیابی GPS بسته به نوع اشتراک خریداری را ارائه می‌دهد.
همچنین منطقه تحت پوشش آن شامل تمام سیاره زمین، با استثنای عرض قطب شمال و جنوب و بخش‌هایی از اقیانوس آرام است.
با خرید اشتراک عمومی سالانه،SPOT اجازه می‌دهد تا پیام‌های کوتاه متنی تعریف‌شده توسط کاربر به فهرستی از تلفن و آدرس‌های پست الکترونیکی که توسط خود کاربر تعریف‌شده ارسال گردد. این اشتراک همچنین اجازه می‌دهد تا کاربران را با فشار یک دکمه به خدمات اورژانس در محل سکونت خود دست یابند.
در مارس ۲۰۱۶، SPOT ادعا کرد که موفق به انجام بیش از ۴۰۰۰ عملیات امداد و نجات در زمین و در دریا شده است.
در اوایل سال ۲۰۱۳، یک تنوع از نقطه ماهواره‌ای GPS مسنجر به نام نقطه اتصال منتشر شد. این اجازه را می‌دهد تا کاربر بتواند یک پیام سفارشی با استفاده از گوشی‌های هوشمند انجام دهد.
به‌جز کمپانی اسپات شرکت‌های زیادی هم هستند که به شکل مشابه خدمات ترکنیگ و یا PLB ارائه می‌کنند. “پی ال بی” یا personal locator beacon-(موقعیت‌یاب رادیویی شخصی)- به دستگاه‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند موقعیت شما را از طریق سرویس‌های ماهواره‌ای و یا سرویس‌های دیگر مانند سیگنال تلفن همراه و یا امواج رادیویی دیگر منتقل کنند. قطعاً سیستمی که برای هیمالیا نوردان کارایی دارد تنها سیستم ماهواره است اما دوستان کوهنوردی که به‌طور نیمه‌حرفه‌ای و یا حرفه‌ای در قلل کشور مشغول به کوهنوردی هستند کارایی جی‌پی‌اس تلفن‌های همراه خود را دست‌کم نگیرند.
اشخاصی که دستگاه‌های پی ال بی را خریداری می‌کنند بعد از ثبت دستگاه خود بر روی سایت فروشنده یک شماره‌ی اختصاصی بانام یو-آی-ان دریافت می‌کنند که به‌نوعی شناسه‌ی هویت فرد استفاده‌کننده است. زمانی که دستگاه توسط استفاده‌کننده فعال شود یو-آی-ان از طریق دستگاه به ماهواره و از ماهواره به ایستگاه زمینی ارسال می‌شود و ایستگاه زمینی از طریق این کد اسم، موقعیت، مشخصات فردی شماره تماس و سایر اطلاعات ثبت‌شده‌ی فرد را مشاهده می‌کند و می‌تواند اقدامات بعدی را انجام دهد.
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که پی-ال-بی ها نسبت به ست لایت مسنجرها محدودیت‌های بیشتری دارند. اول اینکه پی-ال-بی ها فقط به ماهواره‌ی جی-پی-اس دسترسی دارند اما ست لایت مسنجرها مثل دستگاه اسپات به ماهواره‌ی پشتیبان ثانویه به نام گلوب استار که یک ماهواره‌ی تجاری است دسترسی خواهند داشت؛ و دیگر اینکه پی-ال-بی ها قابلیت ارسال پیغام سفارشی که توسط کاربر نوشته شود ندارند اما ست لایت مسنجرها از این مزیت بهره می‌برند.
اما در فعالیت‌هایی همچون دره نوردی که عموماً ورزشکار در نقاط کور سیگنال موبایل قرار دارند استفاده از پی.ال.بی ها امری ضروری است و باید لزوم استفاده از این وسیله به‌اندازه‌ی طناب و ابزار فرود برای این ورزشکاران جدی گرفته شود. دره‌ها نقاطی پرپیج و خم و با دسترسی بسیار سخت هستند و یافتن موقعیت فرد حادثه‌دیده که از لزوم امداد و نجات است در چنین شرایطی که گفته شد تنها از طریق چنین ابزاری میسر است. تیمی که نیاز به کمک دارد با فشار دادن تنها یک دکمه می‌تواند موقعیت خود را به شماره‌ی از پیش تعیین‌شده اس ام اس کند و پیغام درخواست امداد را به‌سرعت برای تیم پشتیبانی ارسال کند.
به‌هرروی امیدوارم شناخت و استفاده از ابزارهای مدرن در همه‌ی زمینه‌ها در دستور کار تیم‌ها و ورزشکاران عزیز کشورمان قرار بگیرد تا دیگر شاهد حوادث دل‌خراش نباشیم و حسرت از دست دادن یک سرمایه‌ی ملی را به قیمت چند ده دلار نخوریم. از ابتدای سال ۹۵ تا پایان مرداد تنها دره نوردی کشورمان حداقل سه کشته و سه مصدومیت سنگین و جدی داشته است که لزوم بازنگری در رعایت ایمنی در تیم‌ها را به بلندی و وضوح فریاد میزند. امید که این صداها شنیده شود و همه سالم و شاد از یک برنامه‌ی ورزشی به کانون خانواده بازگردند و هیچ کوهنوردی جا نماند!
ترجمه و تالیف: هامون نیکویی
