سرمازدگی یکی از بزرگترین معضلات کوهنوردی است که در فصل سرما، گاها کوهنوردان را دچار چالش میکند، در این مبحث به شناخت این پدیده می پردازیم و سعی بر آن داریم که راهکارهایی برای درمان آن به شما معرفی کنیم.
هیپوترمی را بهتر بشناسیم و راههای مقابله و درمان آن را بدانیم
هیپوترمی (hypothermia)، کاهش خطرناک دمای بدن است که معمولا در اثر تماس طولانی مدت با هوای سرد ایجاد می شود. این مشکل در فصول سرد سال بیشتر رخ می دهد، اما اگر در فصول گرم سال هم در معرض طولانی مدت هوای سرد قرار بگیرید، خطر ابتلا به هیپوترمی وجود دارد.
علل هیپوترمی چیست؟
۱- تماس با سرما وقتی تعادل بین گرمای تولید شده در بدن و گرمای خارج شده از آن به هم بخورد و برای مدت زمان طولانی، گرمای بیشتری از دست برود، هیپوترمی رخ می دهد. معمولا بعد از تماس با هوای سرد بدون پوشیدن لباس کافی و گرم، هیپوترمی به طور ناگهانی اتفاق می افتد. کوهنوردان با پوشیدن لباس های مخصوص که برای آب و هوای سرد و بادی طراحی شده اند، از بروز هیپوترمی جلوگیری می کنند. اما آب و هوای معتدل نیز بر اساس سن فرد، توده بدنی او، میزان چربی بدن، سلامت کلی بدن و مدت زمان تماس با هوای سرد می تواند باعث هیپوترمی شود. نوزادان و کودکانی که در اتاق سرد می خوابند، در معرض خطر ابتلا به هیپوترمی قرار دارند.
۲- سایر علل برخی بیماری ها مثل دیابت، بیماری های غده تیروئید، برخی داروها، آسیب شدید و یا مصرف مواد مخدر و الکل، خطر ابتلا به هیپوترمی را افزایش می دهند. کاهش دمای بدن باعث کند شدن فعالیت مغز، نفس کشیدن و ضربان قلب می شود
تماس با سرما چطور باعث هیپوترمی می شود؟
در طی تماس با سرما، بیشتر گرمای بدن (تا ۹۰ درصد) از طریق پوست از دست می رود و بقیه آن هم از طریق ریه ها (با نفس کشیدن) خارج می شود. خروج گرما از طریق پوست در آب و هوای بادخیز و یا مرطوب تسریع می شود. اگر تماس با آب سرد باعث خروج گرمای بدن شود (مثل شنا کردن در آب سرد)، حرکات امواج آب تا ۵۰ درصد خروج گرما را افزایش می دهد. هنگام سرد شدن بدن، هیپوتالاموس (مرکز کنترل دمای بدن در مغز) سعی می کند دمای بدن را بالا ببرد. هنگام مواجهه با سرما، بدن می لرزد. لرزیدن بدن هنگام سرما یک پاسخ دفاعی بدن است تا از طریق فعال کردن عضلات، گرما تولید شود. در یک پاسخ دفاعی دیگر بدن، رگ های خونی به طور موقتی تنگ می شوند تا گرمای کمتری از دست برود. در حالت طبیعی، فعالیت قلب و کبد، بیشتر گرمای بدن را تولید می کند، اما وقتی دمای مرکز بدن افت پیدا می کند، این اندام ها گرمای کمتری تولید می کنند تا گرما را نگه دارند و از مغز محافظت کنند. کاهش دمای بدن باعث کند شدن فعالیت مغز، نفس کشیدن و ضربان قلب می شود.
چه کسانی دچار هیپوترمیا میشوند ؟
افراد زیر بیشتر دچار هیپوترمی می شوند:
۱- افراد پیر، نوزادان و کودکان بدون گرم کردن بدن و یا لباس یا غذای کافی
۲- افرادی که بیماری روانی دارند.
۳- افرادی که مدت زمان طولانی بیرون (در هوای آزاد) هستند.
۴- افرادی که در آب و هوای سرد هستند و قدرت تعقل آنها، با مصرف الکل یا مواد مخدر مختل شده است.
از نشانه های هیپوترمی میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
احساس سرما و ناراحتی
کند شدن حرکت و عقب ماندن از همراهان
عدم توانایی هنگام حرکت در مسیرهای ناهموار
کم شدن توانایی ذهنی و جسمی
اختلال در تکلم
از دست دادن توازن؛ این مشکل می تواند به شکل عدم توانایی در بستن بند کفش یا زیپ لباس شروع شود و در نهایت منجر به تلو تلو خوردن و یا افتادن روی زمین شود.
لرزش های ناگهانی در هنگام استراحت
گرفتگی عضلات در پاها
گیجی
بی تفاوتی؛ به عنوان مثال فرد نسبت به نیازهای شخصی خود بی تفاوت می شود.
رفتار غیر منطقی
وقتی در معرض سرما زدگی قرار می گیرید، برای جلوگیری از اتلاف بیشتر دمای بدن:
دست ها را روی سینه بصورت خم قرار دهید.
مچ پاها را روی هم بگذارید.
ران ها را به هم نزدیک کنید.
زانوها را خم کنید.
همچنین دو نفر از همراهان می توانند در کنار فرد سرمازده دراز بکشند و مانند جان پناهی برای او باشند.
عوارض مرتبط با هیپوترمی چه هستند؟
اگر این حالت در بدن ایجاد شده و مدت زمانی زیادی بدون درمان رها شود عوارض زیر را در پی خواهد داشت:
- سرمازدگی یا مرگ بافت های بدن که شایع ترین عارضه ای است که در زمان یخ زدن بافت ها ایجاد می شود.
- آسیب های عصبی و آسیب به رگ های خونی
- گانگرن و یا تخریب بافت بدن
- تخریب عصب و رگ های خونی ناشی از قرار گرفتن زیاد پا در آب یخ
هیپوترمی گاهی نیز به مرگ منجر می شود.
چگونه هیپوترمی را درمان کنیم؟
در صورت تشخیص هیپوترمی در یکی از همراهانتان سریعا اقدامات لازم را انجام دهید.
اگر شخص بیهوش شده است، سریعا به دنبال کمک پزشکی و امداد و نجات بفرستید.
اگرشخص هوشیار است (یا بعد از فراهم کردن کمک پزشکی برای شخص بیهوش):او را به پناهگاه منتقل کنید.
در انتقال فرد بیهوش بسیار محتاط باشید، چون قلب شخص بیهوش نسبت به تکان و لرزش زیاد آسیب پذیر می باشد.
با غذا ها و نوشیدنی های گرم و شیرین سریعا به بدن قربانی هیپوترمی سوخت برسانید. شکلات، شیرینی جات و مواد قندی، کشمش، میوه های خشک، آجیل، … گزینه های مناسب برای این شرایط می باشند.
اگر فرد هوشیار می باشد، انجام تمرین های سبک ورزشی مانند راه رفتن میتواند ایجاد گرما در بدن کند.
در صورت عدم هوشیاری کوهنورد آسیب دیده او را روی زیر انداز عایق دار یا درون کیسه خواب قرار دهید و پوشاک گرم بیشتری بر تن او بپوشانید.
اگر هیچ وسیله محافظت کننده دیگری در دسترس نبود، او را بین دو نفر از همراهان روی زمین قرار دهید تا گرمای بدن همراهان برای او مانند جان پناهی باشد.
با تکان دادن شال یا لباس پشمی در اطراف بینی و دهان فرد آسیب دیده این امکان را فراهم کنید که او بتواند هوای گرم تنفس کند.
این عمل ساده ولی موثر می تواند جان شخص آسیب دیده را نجات دهد.
از کیسه های آب گرم اضطراری استفاده کنید و در نقاط خاص بدن شخص بگذارید و بدن شخص را بپوشانید
هرگز شخصی که دچار هیپوترمی شده است را نزدیک به آتش نگه ندارید،، حرارت مستقیم برای بافت های آسیب دیده مناسب نیست.
اگر شدت هیپوترمی زیاد است از نوشاندن مایعات داغ بپرهیزید
از نوشاندن مواد الکلی به شخص آسیب دیده اجتناب کنید.
به بافتهای آسیب دیده دست نزنید و آنها را دچار التهاب بیشتر نکنید.
فرد آسیب دیده را حمام نکنید.
