چکیده
لبههای تیز یکی از مهمترین دلایل آسیب طناب در کوهنوردی، کار در ارتفاع و درهنوردی هستند. حتی طنابهای استاتیک با قطر ۱۰ تا ۱۰.۵ میلیمتر هم در شرایط خاص طی چند ثانیه بریده شدهاند. این مقاله رفتار طناب روی لبههای سنگی و فلزی، نتایج آزمایشهای سایش طناب در اروپا و آمریکا، و تکنیکهای کاهش ریسک را بررسی میکند.
📌 فصل ۱ — چرا لبه تیز خطر شماره یک در طنابهای استاتیک است؟
طناب استاتیک معمولاً برای موارد زیر استفاده میشود:
-
صعود ثابت (Fixed Rope)
-
راپلهای طولانی
-
نجات فنی
-
درهنوردی خشک و آبدار
ولی مشکل اصلی اینجاست:
طناب استاتیک انرژی را جذب نمیکند.
در نتیجه، وقتی روی یک لبهی خشک و سایشدار قرار میگیرد:
-
شوک، مستقیم وارد غلاف میشود
-
غلاف سریع داغ میشود
-
فشار نقطهای بالا میرود
-
برش در چند ثانیه اتفاق میافتد
📌 فصل ۲ — نتایج آزمایشهای Abrasion (سایش) روی طنابهای در بازار
✔ یافتههای آزمایشهای اروپا (CE EN 1891)
مطابق تستهای EN:
-
مقاومت طنابها در برابر سایش بیشتر از آن چیزی نیست که کاربران تصور میکنند.
-
طنابهایی که غلاف سخت دارند (Tight Sheath) بهتر عمل میکنند.
-
طنابهایی با هسته شل (Loose Kern) سریعتر پاره میشوند.
✔ یافتههای RopeLab Australia
این آزمایشها کاملاً واقعیاند و همان کاری را میکنند که کاربران در کوه انجام میدهند:
-
طناب روی یک لبه ۹۰ درجه
-
وزنه ثابت
-
نیروی افقی در حد فرود
نتیجه:
طناب ۱۱ میلیمتری در کمتر از ۴ ثانیه قطع شد.
📌 فصل ۳ — رفتار طناب تحت بارگذاری روی لبه تیز
اثرهای رایج:
۱) لغزش غلاف
غلاف عقب میکشد و تنها هسته در تماس میماند → طناب از ۳۰ درصد توان خود هم کمتر میشود.
۲) اثر حرارتی
گرمای نقطهای دشمن اصلی طناب است.
کوچکترین حرکت رفت و برگشتی طناب = افزایش خطر.
۳) برش های ریز و کوچک
خراشهای ریز روی غلاف که بعداً در بار جدی باعث پارگی کامل میشود.
📌 فصل ۴ — لبههای طبیعی vs لبههای انسانساخت
✔ لبه طبیعی (سنگ، گرانیت، آهک)
-
سطح ناصاف
-
سایش زیاد
-
ریزلبههای مرگبار که با چشم دیده نمیشوند
✔ لبه مصنوعی (فلز، پروفیل، لبه بشقابی)
-
تماس نقطهای
-
برش سریع
-
خطرناکتر از لبههای طبیعی در بسیاری از تستها
📌 فصل ۵ — روشهای کاهش ریسک (براساس نتایج آزمایشهای RopeLab و CMC)
۱) استفاده از پدهای طناب یا محافظ طناب ها
بهترین و سادهترین روش.
۲) حذف حرکت طناب
حرکت طناب روی لبه بیشتر از وزن کاربر خطر دارد.
۳) تغییر جهت بارگذاری
قرار دادن یک کارابین اضافی برای هدایت طناب خارج از لبه.
۴) مدیریت نیروی وارده
نسبت دادن بخشی از وزن به نقطه دوم تا بار روی طناب کم شود.
📌 فصل ۶ — کدام طنابها بهتر روی لبه مقاومت میکنند؟
| مدل طناب | رفتار روی لبه تیز | نتیجه |
|---|---|---|
| EN 1891 Type A | بهترین مقاومت | مناسب کارهای صنعتی و صعود ثابت |
| EN 1891 Type B | ضعیفتر | مناسب بار سبک |
| طناب درهنوردی (Canyoning Rope) | سختترین غلاف | بهترین گزینه برای سنگهای ساینده |
| Dynamic Rope | مقاومت پایینتر در سایش | فقط برای صعود، نه لبه تیز |
🔍 منابع واقعی (قابل استناد)
۱) RopeLab Australia
Rope Abrasion and Edge Failure Testing
https://www.ropelab.com.au
۲) CMC Rescue
Rope Rescue Manual – Abrasion & Edge Safety
۳) CE EN 1891 Standard
European Rope Standards for Low-Stretch Kernmantle Ropes
۴) Petzl Technical Notice
Rope Care and Edge Protection
https://www.petzl.com